Wednesday, May 18, 2011

Hluttaw Meeting Le Ka Hmuh Ve Ning

Sayaci Thang Ṭhai

Yangon um ka Miphun hawi le hna,
Nan sinah biachimnak caan ṭha ka hmuh caah kaa lawm ngaingai. Hibantuk biaruahnak um kho dingin a tawlreltu cung zongah tampi kaa lawm. Ram le miphun rian ṭuannak kong chim tikah, Hnulei caan, Atu caan, Hmailei caan (Past, Present, Future - အတိတ္၊ပစၥဳပန္၊အနာဂါတ္) tiin caan thum thil umkalning tlawmte cio chim a herh tawn.

1948 - 2012 Kum 62 chung Kawlram tuanbia tlawmte ka chim lai. General Aung San hruainak in Kawlram cu mahte uknak a hmu ding a si cang. Culioah mizapi nih an duh bik mi party cu AFPFL (Anti Facist People’s Freedom League - ဖဆပလ) a si. Hi party hruainak in 1947 ah Ramhruainak Upadi (အေၿခခံဥပေဒ) an tuah i zapi hnatlaknak mee thlakter a um lo. 1948 ah an hman colh ko.

Hi upadi ah hin Tlangcung ram hna cu Kum 10 a tlin hnu cun an duh le Kawlram kawmhnak in an chuakṭhan kho ti a um. Hi upadi nih Kawl le Tlangcungmi karlak ah lung siaremlonak a um ter veve hna. Cucaah 17.6.1947 Hluattaw Meeting an tuah lio ah, Buchoh Aung San kha, Kawlram cu “Pyidaung Su-ၿပည္ေထာင္စု” ti a si lai caah “Union” ti maw a si lai “Federal” ti dah a si lai tiah an hal. Mirangca in “Union” ti zong “Federal” ti zong a biapi in kan chia lai lo, Kawlca “Pyidaungsu - ျပည္ေထာင္စု” timi tu kha biapi a si lai, tiah a leh hna.

Cun 17.7.1947 ah upadi tuahnak lei komiṭi upa a si vemi U Myint Thein kha Buchoh Aung San nih, kum 10 ah chuahṭhan khawh timi upadi number kha 20.7.1947 meeting tuah tikah na hloh lai (ခြဲထြက္ခြင့္ပုဒ္မ ျဖဳတ္လိုက္ပါ) tiah a chimh. Vanchiat ah Buchoh le a hawi le pawl cu 19.7.1947 ah a duh lo pawl nih an thah hna i meeting ah an i tel ti lo. Asinain 20.7.1947 meeting ah cun U Myint Thein nih Buchoh bia cu a chim. Asinain Shan Sawbua Sao Shwe Taike le a nupi Maha Dewi nih an duh lo i, kum 10 ah chuahṭhan khawh timi cu an fehter ko.

Kawlram cu Parliamen Democracy phung in uk le hruai a si ko nain tlangcungmi an lung a tling lo i, Federal kan duh tiah 1961 in bia a chuak ṭhan. 24.2.1962 ah Shan upa Sao Hkun Hkio (၀န္ႀကီး စပ္ခြန္ခ်ဳိ) nih Federal phung cu a chuahpi i tlangcung upa nih an bawmh ve. Biapi ngai in Kawl cozah sinah chim le ceih a si cang.

Hi kong he pehtlai in ပမညတ party lei in Vuidura Thakin Chit Maung, (ဖဆပလ) party in U Ba Swe hna nih Federal Phung an duh lem lo nak, ram ṭhencheunak (Confederation) ah a chuak kho tiah biasi an phai. Cozah nak a tlai liomi U Nu (ပထစ) party zong 7.3.1962 ah an ruahnak bia chim ve ding an si nain 2.3.1962 ah Ralkap in General Ne Win nih uknak a laak i, democracy uknak cu a rawk colh ve. 1962-1973 tiang thimnak um loin ram cu ralkap nih an uk.

Kawlram Uknak  Caan Nga

(1) 1948-1962 Caan khatnak
Hi uknak caan hi mahte uknak hmuhhnu Parliamen democracy uknak caan a si. Kum 4 ah voikhat thimmi hluttaw phunhnih an um. (1) Chamber of Deputies (Pyituh hluttaw) - 250 (2) Chamber of Nationalities (Lu-myosuh Hluttaw) - 125. Kuzale 375 an um. Kuzale a tam bik party ဖဆပလ nih cozah lutlai Prime Minister an thim i, anmah duh in cozah nak an tuah. President (ramlutlai) cu miphun pakhat hnu pakhat ṭuan cio dingin upadi an tuah. (1) Sao Shwe Taike- (Shan) (2) Dr. Ba U (Kawl) (3) Mahn Win Maung (Karen). Hi hna hi president a ṭuanmi an si.

(2) 1962 - 1973 Ralkap uk Caan khatnak
Prime Minister U Nu ṭuan lio ah Federal uknak kong tlangcungmi nih an chimceih lio ah General Ne Win nih uknak a lak. Kawlram cu Socialist phung in uk a duh caah, Socialist party pakhat lawng in Kawlram ukkhawhnak ding a tuaktaan nakah caan sau nawn ralkap nih ram an uk.

(3) 1974-1988 Socialist Democracy Uk Caan
U Ne Win nih Burma Socialist Program Party a tuah i amah le a hawi ralbawi pawl zong pension an la i, 1974 ah zapi thimnak an tuah. Asinain party pakhat lawng (Myanmar socialist Lansin Party) timi lawng an um ter. Party dang tuah khawh a si lo hlei ah, a duhmi paoh nih Kuzale i cuh khawh a si fawn lo. Ram uknak cu party nih a duh ningin a hruai. Kum - 4 voi khat thim a si. Hluttaw pakhat lawng a um i, kuzale 400 renglo an si. President hi nawlngei bik a si. President a rak simi hna cu (1) U Ne Win (2) U SanYu (3) U Sein Lwin  (4) Dr. Maung Maung. Party pakhat uknak cu zapi nih an duh ti lo i, hnahnawh buainak in hi uknak cu a rawk i Ralkap nih uknak an tlaih ṭhan.

(4) 1988-2010 Ralkap Uk caan hnihnak
Zapi hnahnawh ruangah ralkap nih uknak cu an lak ṭhan a si bantukin General Saw Maung nih 1990 ah zapi thimnak a tuah. Party 235 an um. Thimnak ah party 93 an i cuh, Kuzale a hmu kho lomi an tam. Zeidang kong zong a um pah i, thimnak a dih tikah fekte in a dir khomi party cu 10 lawng an si. General Saw Maung cu General Than Shwe nih a van chawn i fekte in ram cu an uk. Kuzale 440 reng lo ah NLD nih 387 an hmuh i cozah party NUP nih 10 lawng an hmuh. Asinain NLD zong nih ram an uk ve lo, ralkap uknak cu a dih hlei lo i 2010 kum zapi thimnak tiang a hmun ko.

(5) 2011- ? Disciplined Multi-Party Democracy Uknak
Ralkap nih ram cu saupi in an uk cang caah zapi sin uknak pek a zacang tiah an ruah. Cucaah 2008 ah Ramhruainak upadi (အေၿခခံဥပေဒ) an tuah i 7.11.2010 ah zapi thimnak an tuah. Party 40 reng lo tuah a si nain thimnak ah party 37 lawng an i tel. A sungmi party an tam. Hluttaw phun hnih a um (1) Pyitu Hluttaw – 330 + 110 = 440 (2) Amyotha-hluttaw – 168 + 56 = 224. Kum 5 ah voikhat thim a si.

Atutan thimnak ah U.S.D.P (ျပည္ခုိင္ျဖိဳး) party nih Hluttaw pahnih ah kuzale 389 an hmuh. Ralkap kuzale 166 he kan fonh hna ahcun 555 an si. Party dang 15 fonh ah kuzale 104 lawng an si.

Atu Democracy uknak ah President hi nawlngeitu bik a si. Abawmtu vice President pahnih an um. Pakhat cu ralkap Kuzale in Thiha Thura Tin Aung Myint Oo a si. Pakhat cu Amyotha hluttaw kuzale in Dr Sai Mauk Kham @ Maung Ohn. President cu Pyitu Hluttaw kuzale in U Thein Sein a si. Amah hi Kawlram ah a pariatnak President a si.

UKNAK THAR
Ralkap uknak cu a van dih i uknak thar a chuak ve. Upadi an tuahmi ah Pyidaungsu (Rampumpi)  cozah ti le State/Division cozah ti an um. Rampumpi cozah ah cun President hi nawlngei bik a si. Vuancizung 34, Vuanci 30 le Vuanci bawmtu 39 nih rian biapi an ṭuan lai. State/Division ah Chief Minister (၀န္ႀကီးခုဴပ္) nawlngei bik a si i, vuanci pa 9 an um ve.

Baho cozah le State/Division cozah nawlngeihnak, rianṭuan dingmi zong upadi in an ṭhencia dih ve. Federal cozah uknak zong khi a lo pah dingin a um. Asinain Pine cozah nawlngeihnak le rianṭuan khawhnak nawl hi ruahnak bantuk a si lem lai lo. Hi cu keimah ruahnak a si.

MEETING TUAH HLAN DEUH
28-1-2011 Zung kan kai. T.A, D.A phaisa le upadi cauk (22) kan va chuah. Kan tlunnak kan phak cangka zeidang cauk zoh hlanah lahkhah peknak ding cauk kan rel cio. President Sing 50, Vice President Sing 40, Speaker (လႊတ္ေတာ္ ဥကၠဌ) Sing 35, Bahu vuanci le State/Division Chief minister sing 30, Bahu Vuanci bawmtu le State/Division vuanci sing 20, Pyithu Hluttaw/Amyotha Hluttaw kuzale Sing 3 le State/Division Hluttaw sing 2 ti kan rel i a lung a tling na, a tling lo na, cozah rianṭuan lahkhah karh ve ṭung lo, pension zong karh fawn ṭung lo ti a ruat na. Asinain Gas a chuakmi lawng hmanh in kan ram cu a rum ko. Rian ṭhate ṭuan ahcun lakhah tampi pek khawh a si ko, karh khawh a si ko. Asinain lahkhah aa thlau tuk ahcun a ṭha lo kan ti cio.

MEETING AH  ZA A LONG KO
31-1-2011 cawn nikhat ni in meeting kan tuah i, kuzale pawl biakamnak le Speaker, Deputy spearker thimnak kan tuah colh. Nifatin meeting cu kan kai cang i, President caah Vice President pakhat cio, mah le Hluttaw kuzale chungin thimnak kan ngei. Cu hnuah hluttaw kuzale dihlak fonh (ျပည္ေထာင္စုလႊတ္ေတာ္) ah Vice President pathum lakah pakhat kha president ah thim a si.

Upa thim dingah Kuzale tam bik a hmumi USDP Party nih anmah party in an duhmi hna kha Nomination an tuah hna. Party dang ahopaoh zong nih an duhmi cio kha a su pek khawh, ṭhohkhan khawh cio a si. Mee pek tik zongah computer in a si i, duh paoh pek khawh a si. Pek lo khawh, kanhkuat khawh a si. Mee reltu nih ṭhate in an rel i an thanh.

Vuanci a ṭuanding zong hi President nih a duhmi kha Nomination a tuah hna i, Hluttaw Kuzale sinah an min cazin kha duh le duh lo al khawh a si tiah, thanh a si. Alnak buainak a um lo ahcun Hluttaw ah fehter colh a si ko.

Meeting chungah khua le ram he pehtlai in zei bia paoh chim khawh le hal khawh a si. Caan zong zalongte in pek a si. Chimmi le halmi zong hi Vuanci pawl nih ṭhate le tlamtlingte in chimh le leh a si ve. Tadinca le TV zongah chuahpiak a si. Upa thimnak paoh ah USDP party lawng nih an hmuh lengmang. Biasu chuahpi mi zong biakhiah tikah party dang chuahpi mi biasu cu an sung zungzal ko. Biachim lio ah cun a nuam ko nain biachah tikah a nuam deuh ti lo. Party aa dan caah policy zong aa dang cang i, i bawmh a har ngai cang. Meeting ah za a long ko, a nuam ko, a ṭha ko, kan ti nain, party nganpi hmaiah cun party  hme tete cu tampi an si ko zongah an chimmi bia a nung kho bal lai lo. Kum 5 chung cu in khawh peng a hau ko lai.

MEETING AH BIA ṬHA KA THEIH
Ahmasa bik kan bia theihnak cu Speaker pa sin in a si. Party cu kan i dang cio ko nain mizapi nih ram le miphun caah rianṭuan dingin thimmi kan sinak hi aa khat. Cucaah kan dihlak lungkhat thinkhatte in ram ṭhanchonak caah rian kan ṭuanṭi hna lai. Hluttaw timi cu kan ram ah a sang bik mi a si bantukin Hluttaw Kuzale pawl zong zeipaoh ah a sangmi thinlung ruahnak kan ngeih ding a si. Democracy phunglam tam deuh kan theihkhawhnak dingah ramdang kong zong theih ding, ca zong tampi rel ding kan si tiah a ti.

HNABEISEI DEUH A SI KO
President Thein Sein nih a rian a cohlan lio ah bia saupi a kan chimh. Kan ram mipi nih ṭhancho an duh. Kanmah cu ram le zapi ṭhatnak ca rianṭuantu ding kan si. Dawntu kan si lai lo. Dawtnak zawnruahnak thinlung, a dingmi ruahnak kan ngei lai i ram caah rian kan ṭuanṭi hna lai a ti.

Hluttaw kuzale, Vuanci pawl, rianṭuantu le mizapi, ṭhanchonak caah lungkhatte in rian kan ṭuanṭi hna lai a ti hleiah a ṭhami uknak (Good Governance) le a thiangmi cozah (Clean Government) kan herhnak kong fakpi in a chim. Abia chimmi nih eidin khuasaknak le ṭhancho rumnak lei ah fakpi in rianṭuan a duhnak kong a langhter. A ṭumchuk tuk cangmi Kawlram cu kum hnih, thum ah a hram tal a sihter kho te hnga maw? A rum ngai cangmi Amerika hmanh pei thlen ka duh a timi Mr. Obama cu President a hung chuak i, atu kum hnih a luan cang lai hi. Amerika pi hmanh an tonmi harnak in an i hlit-phuak kho rih lo cu. Kannih Kawlram chinchin cu, thlen a herhmi thlen dih, auh a herhmi auh i ṭuanter, lungsau thinfualte in cozah le mipi nih rianṭuan a hau.

President Thein Sein hi kum (65) a si ko i a tar rih lo. Amah hi miding miṭha a si caah President ṭuan awkah aa tlak bik tiin ṭuanter a si. Cozah thar a hruai nakah buainak, harnak, hnahnawhnak le dodaltu zong tampi a ton te ko lai. Ram ṭhanchoter cu a duh vemi pa a si i, kan ram cu duhsahte in a ṭhangcho deuh lengmang ko lai. Zeipek a si ah Ralkap uknak nak cun atu Democracy uknak timi hi zapi caah a ṭha deuh ṭhiamṭhiam ko lai, tiah ka zumh.

LAIMI LUNGKHAH A HAU
A donghnak ah chimta ka duhmi cu Kawlram miphun an ṭialmi ah, miphun 135 an um i Lai miphun hi 53 an si an ti. A changtu ah Shan miphun 33 an si ve. Shanram miphun 33 ah a cheu cu miphun dang taktak in umnak hmun le ram a dangte in an i lak cang. A taangmi Shan miphun cu an ngaih a chia ngai. Laimi hi kan holh aa khah lo ruangah kan lung aa khat lo kan ti peng. Kan holh aa khat kho fawn ṭung lo i lungkhat loin um peng dawh kan si.

Fakpi in kan fanau le nih ruah a hau. Nan Pa le nan Pu le nih kan tuah kho ti lo hih. Philh hlah u! ruat peng u law ramrian nan ṭuan tikah Laimi lungkhahnak hi i thihpi te ko u. Kan i ṭhen chin lengmang sual lai tihi phan awk a um cang.

Paul Thang Ṭhai
Amyotha Hluttaw Representative,
No.3 Chin State Constituency,
Thantlang Township.

(1 May 2011,  LBC  Centre ah chimmi a si.)

Hluttaw Meeting ah ka chimmi,
၁။ ထန္တလန္ျမိဳ႕ တယ္လီဖုန္း ကိစၥ။ (၁၀.၃.၂၀၁၁)
၂။ ခ်င္းျပည္နယ္အတြင္း ကမၻာလွည့္ခ၇ီးသည္မ်ား ၀င္ေရာက္ခြင့္ ရွိ၊ မရွိ။ (၁၅.၃.၂၀၁၁)
၃၊ အထူးေဒသႀကီး (၂၄) သတ္မွတ္ရာတြင္ ခ်င္းျပည္နယ္ ပါ၀င္ၿခင္း ရွိ၊ မရွိ ။ (၁၆.၃.၂၀၁၁)

No comments:

Post a Comment

Na hmuhning a tangah rak ṭial khawh a si.
Kan ruahnak i cheu cio hna usih.