Monday, February 20, 2012

Nihin Laimi Kan Dirhmun

Salai Lian Biak Hu

Ram aa tleng tiah ramdang mi hna nih an ruah cuahmah cang. Cu lawng si lo in ramchungmi zong nih aa thleng thluahmah tiah ruah a si. Sihmanhsehlaw khatlei mit in kan zoh ve awk zong a um. Minung pakhat nih a hrukmi hnipuan hrukaih aa thlen ruangah cu pa cu nu i a zia kha aa thleng tiah ti khawh a si lo. Hnipuan hrukaih nih minung lungthin zeimawzat cu a thlen lai nain a hmunmi thlennak a si kho lo.

Ni a tlak hlan ah Norway in Kawlram cu phak khawh a si lio ah kan nih kan ram Lairam ah cun chaklei in thlanglei tlawn i phak khawh nakding ah a zarh in kan rau rih. Cu hmanh cu Lairam chung in chuah hmasa i ramleng in rak luh
han lawng ah tuan deuh in phak khawh a si.

Ralkap uknak tang kan um lio ah cun Lairam
hanchonak ding ah zeihmanh an rak tuah lo. Sihmanhsehlaw Kawlrawn caah cun khua khat le khua khat tlawn a fawinak ding ah lam vialte an rak i remh cia dih. Hleidonh le dam kan ser an timi vialte hi Kawlrawn chung lawngte ah an si.

Atu ah cun Norway zong nih Kawlram ah chawlehthalnak nawl a onh pah cang. Sihmanhsehlaw Lairam a
hancho khawh ve nakding ah cun Lairam hrimhrim ah chawlehthalnak an tuah ve i an uan lawng ah Lairam nih a tem khawh ve lai.

Kawlram ah mi sifak hi 26% an um. Cucu economic sanctions ruangah a si tiah president Thein Sein nih a chim. UNDP nih cun Lairam cu 2009-2010 ah Kawlram sifakbik an timi a si. Zatuak in 73% hi Lairam khuasa minung 500,000 hrawng chung in mi sifak an si ti a si. Culio ah Norway ram cu ram rumbik cazin ah a dir.

Kawlmi sin ah Laimi cu thleidannak, nautatnak (discrimination) a um peng rih ko. Kan hnu February 7, 2012 ah 2010 ca Academy laksawng peknak ah Laimi chungin Thet Mon Myint nih fidi (actress) laksawng a hmuh. Laksawng hmumi vialte hmunkhat ah an dirter hna tikah amah nih a lawnh dih hna. Cucu Kawlmi cheukhat nih cun an i nautat. Laimi hibantuk tungtai that, muidawh  le khansan hi mirun chungkhar in maw a si, siloah a eidin a hat caah dah a si tiah a timi zong an rak um. Cutluk tiang in an kan nautat.

Daw Aung San Suu Kyi nih April thimnak i ka luh hnawh chanmi cu tiah a chimmi cu Phunglam (upadi) hluannak, ramchung daihnak, fimthiamnak le ngandamnak hmuhnak ding caah a si a ti. Tlangcungmi nih kan duhmi zeitluk in dah a kan tuahpiak khawh ve lai? Cun Party a thar in kan dirh
han lai tiah a rak chim lio ah khan 100 ah 100 cu kan duhmi kan hmu kho lai lo. Hmuh phung zong a si lo a timi kha zeidah a chim duhmi a si hnga? Kawl ruahnak ah kan aang tiang kan i timh lawng ah kan khup tiang tal kan hmuh lai timi chimbia an ngeih mi he cun a ral kah tuk. Kawl mi nih cun democracy lawng an duh, sihmanhsehlaw tlangcungmi nih cun federal democracy kha kan i ruahchanmi a si.

A cung lei i ka chim cang bantuk in Kawlrampi luatkhawhnak ding ah cun tlangcungmi he nan si lawng ah luatnak kan in pek hna lai tiah Mirang nih General Aung San cu an rak ti. Cucaah Lairam zong kha hmunkhat te ah unau bantuk in luatnak lak ding ah a rak kan sawm. Kawlmi nih fangkhat a hmuh ah Laimi zong nih fangkhat a hmuh ve lai tiah bia rak kamh a si nain atu ah cun anmah nih fang hnih ning in an i lak dih.
Cu lawng si loin Lai miphun kan sinak zong kha hloh an i zuam.

Kawlram hruaitu hna hi Siangpahreng pennak bantuk in uknak hi pakhat hnu pakhat aa chanmi an si. Zeicaahtiah, General Aung San nih luatnak a lak lio ah Democracy uknak bantuk in kan i uklai an rak ti. General Aung San a thih cangka 1948 i hruaitu ah an thimmi cu an hawikom U Nu a si. U Nu nih a hun hruai khawh lo cangka in 1958 ah ralkap bawi a hawipa General Ne Win kha uknak a pek chung. Cu hnu ah uknak kha General Ne Win nih hramhram in a hun lak. Cu a pennak cu 1988 ah a dih nain amah pennak cu ralkap sinah a pek tak han. Ralkap nih cun an pen han tikah 2008 phunghram in uknak thar, democracy hmang in, ram cu uk an timh han nain ralkap nih cun anmah minung ralkap bawi hiamhiam kha uniform phoih in zaran minung bantuk thuam in uknak kha an lak han. Cuticun uknak cu dotkhat hnu dotkhat an i chan lengmang. An i timhmi cu Kawlram ah Miphun pakhat, Biaknak pakhat, Holh pakhat lawng a um lai timi a si.

Donghnak ah chim ka duhmi cu sifah, ngeihchiah ngeih lo, hi kan caah a poi lo. Sihmnahsehlaw sifah ruangah a chuak mi lungput ha lo, thilha lo tuah tibantuk hi kan chungah a um lo nak ding hi kan i zuam a hau. Cubantuk in miphun dang pawl nih kan miphun hrawh an kan timhmi hi kan kilven a hau. Cu kan kilven khawh nakding ah cun 1947 February 20 lio i kan pu le nih kan mahte in khuakhan lairelnak kan ngeih khawhnak ding ah tiah khua an rak khanmi cu kan nih zong nih kan dirpi i kan tlinter ve a hau. Cu a tlin khawhnak ding ah cun nang le kei zong uanvo kan ngei. Kan uanvo hlawhtlin ter khawh i zuam cio hna u sih.

Chirhchan:
The Irrawaddy news, Friday, January 20, 2012
The Chinland Guardian news, July 07, 2011
Aung San Suu Kyi speech, Pathein, February 07, 2012
Aung San Suu Kyi speech, NLD headquarters, November 18, 2011

Hngalh awk: "Laimi Phun Ni thawhkeh ning tuanbia tawi le nihin Laimi kan dirhmun" tiah Chin National Day tuahnak Froland, Norway i chimmi chungin a cheu bang a si. (Catialtu nih chimding a si nain dam lo ruangah midang nih an chimmi a si)

No comments:

Post a Comment

Na hmuhning a tangah rak ṭial khawh a si.
Kan ruahnak i cheu cio hna usih.